dr hab. inż. Marek Jałbrzykowski
fot. Paweł Cybulski
Od 1 października 2025 roku w całej Polsce, również w Białymstoku i województwie podlaskim, zaczyna obowiązywać system kaucyjny. To rozwiązanie ma zwiększyć poziom recyklingu, ograniczyć ilość odpadów trafiających na wysypiska oraz pomóc w bardziej efektywnym wykorzystaniu surowców.
Na czym polega system kaucyjny?
Nowy system obejmuje przede wszystkim:
-
butelki plastikowe (PET) do 3 litrów,
-
puszki aluminiowe do 1 litra,
-
od 2026 roku także szklane butelki wielokrotnego użytku.
Kupując napój w takim opakowaniu, konsumenci zapłacą dodatkowo kaucję – 50 groszy lub 1 zł. Pieniądze można odzyskać, oddając puste opakowanie do punktu zbiórki – przede wszystkim w dużych sklepach, a z czasem również w mniejszych placówkach handlowych.
Jak oddać butelki i puszki?
Proces korzystania z systemu kaucyjnego jest prosty:
-
Po zakupie napoju butelkę lub puszkę należy zachować.
-
Puste opakowanie zwraca się w punkcie zbiórki – zazwyczaj w sklepie, w którym takie produkty są sprzedawane.
-
Konsument otrzymuje paragon potwierdzający zwrot kaucji, który można wymienić na gotówkę lub odliczyć przy kolejnych zakupach.
Dlaczego wprowadzono system kaucyjny?
Wdrożenie systemu kaucyjnego to zarówno efekt dyrektyw Unii Europejskiej, jak i odpowiedź na realne potrzeby środowiskowe. Eksperci podkreślają kilka kluczowych powodów:
-
ograniczenie marnotrawstwa surowców,
-
zmniejszenie ilości śmieci trafiających na wysypiska,
-
lepsze wykorzystanie opakowań jako surowca wtórnego,
-
ochrona złóż naturalnych – w tym ropy, z której produkuje się plastik.
Jak zauważają specjaliści z Politechniki Białostockiej, system kaucyjny ma także wymiar wychowawczy – uczy odpowiedzialności i buduje nową kulturę techniczną w podejściu do odpadów.
Co dalej dzieje się z opakowaniami?
Oddane butelki i puszki przechodzą proces recyklingu. Obejmuje on:
-
czyszczenie,
-
usuwanie etykiet,
-
rozdrabnianie i suszenie,
-
ewentualne wzbogacanie surowca dodatkami poprawiającymi jego jakość.
Z tak przygotowanego materiału można ponownie produkować m.in. nowe butelki, elementy techniczne czy przedmioty codziennego użytku.
Czy system kaucyjny wpłynie na ceny i opłaty za odpady?
Wśród sceptyków pojawiają się obawy, że gminy mogą podnieść opłaty za wywóz śmieci, skoro część surowców zostanie zwrócona do sklepów. Zdaniem ekspertów taki scenariusz nie powinien się wydarzyć – wręcz przeciwnie, firmy odbierające odpady zarabiają na sprzedaży surowców wtórnych, więc efektywna segregacja i odzysk powinny w dłuższej perspektywie prowadzić do stabilizacji, a nawet obniżenia opłat.
Wzorce z zagranicy
Podobne rozwiązania od lat funkcjonują m.in. w Niemczech i krajach skandynawskich. Tam konsumenci chętnie uczestniczą w systemie, a butelki czy puszki rzadko trafiają na śmietnik. W niektórych miastach dodatkową motywacją są zniżki w opłatach za odpady dla wspólnot, które zebrały określoną ilość surowców.
System kaucyjny – krok w stronę gospodarki obiegu zamkniętego
Eksperci są zgodni – choć początkowo system kaucyjny w Polsce może budzić obawy i wymagać przyzwyczajenia, w dłuższej perspektywie przyniesie korzyści środowiskowe i ekonomiczne. Dzięki niemu więcej opakowań zostanie poddanych recyklingowi, a mniej odpadów trafi na wysypiska.
Posłuchaj rozmowy z dr. hab Markiem Jałbrzykowskim prof. PB:
