Uroczyste odsłonięcie tablicy
foto: Krzysztof Zdanuczyk/PUW
W centrum Białegostoku powstało nowe miejsce pamięci – skwer imienia Józefa Bartoszko. To symboliczny hołd dla człowieka, który w czasie II wojny światowej wykazał się niezwykłą odwagą, ratując życie żydowskich mieszkańców miasta podczas tragicznego pogromu z 27 czerwca 1941 roku, znanego jako „czarny piątek”.
Kim był Józef Bartoszko?
Józef Bartoszko pełnił funkcję dozorcy Wielkiej Synagogi w Białymstoku. W dniu, gdy niemieckie oddziały zapędziły setki Żydów do świątyni i podpaliły budynek, Bartoszko wykorzystał moment nieuwagi okupantów. Otworzył drzwi synagogi, umożliwiając kilkunastu osobom ucieczkę z płomieni. Jego czyn przez lata pozostawał mało znany, jednak dziś jest symbolem odwagi i człowieczeństwa w obliczu zagłady.
Skwer przy ulicy Legionowej
Nowy skwer znajduje się w sercu Białegostoku, przy ulicy Legionowej, w pobliżu miejsca, gdzie przed wojną stała Wielka Synagoga. Uchwałę o nadaniu nazwy radni podjęli w czerwcu 2025 roku, tuż przed kolejną rocznicą tragicznych wydarzeń.
Przestrzeń została oznaczona tablicą informacyjną, a jej charakter sprzyja zadumie i refleksji nad dramatyczną historią miasta. W ten sposób Białystok oddaje hołd swojemu cichemu bohaterowi oraz przypomina o ofiarach wojennej przemocy.
Czarny piątek w Białymstoku
27 czerwca 1941 roku przeszedł do historii jako jeden z najtragiczniejszych dni w dziejach miasta. Po wkroczeniu Niemców rozpoczęły się brutalne prześladowania ludności żydowskiej. Setki osób zostało uwięzionych w synagodze, a ci, którzy próbowali uciekać, byli natychmiast zabijani. Płonący budynek i okoliczne domy zamieniły centrum Białegostoku w morze ognia.
To właśnie w tym piekle Józef Bartoszko wykazał się niezwykłą odwagą, ratując życie innym.
Historia opowiedziana na nowo – komiks „Człowiek, który otworzył drzwi”
Pamięć o Józefie Bartoszko jest dziś nie tylko elementem przestrzeni miejskiej, ale również inspiracją dla kultury. Dzięki Tomaszowi Wiśniewskiemu i Damianowi Zajko powstał komiks „Człowiek, który otworzył drzwi”, przybliżający dramatyczne wydarzenia i postać białostockiego bohatera.
Publikacja została wydana jednocześnie w czterech językach: polskim, esperanckim, niemieckim i angielskim. Dzięki temu historia Bartoszko trafia do międzynarodowego grona czytelników, przypominając o konsekwencjach nienawiści i sile człowieczeństwa.
(pc)
