Adam Tomaszuk
fot. Paweł CybulskiA
Stowarzyszenie Kulturalne Ruś w Białymstoku oraz Stowarzyszenie Skansen w Białowieży po raz kolejny zaprosiły miłośników kultury, historii i języka na konferencję „Wokół naszej tożsamości”, która odbyła się 19 lipca 2025 roku w wyjątkowej scenerii skansenu w Białowieży. Jednym z najważniejszych punktów spotkania była prezentacja poezji i refleksji językowych dr. inż. Adama Tomaszuka, naukowca z Politechniki Białostockiej, który – jak sam mówi – nie tylko „gada po swojomu”, ale także pod pseudonimem Dmitro Dydenko, w tej mowie tworzy.
Poezja i język „po swojomu” – niecodzienna prezentacja
Podczas swojego wystąpienia zatytułowanego „Po swojomu – wczoraj, dziś, jutro”, dr Tomaszuk zaprezentował dwujęzyczny tomik wierszy „ònde | tutaj”, napisany zarówno po polsku, jak i w lokalnym podlaskim języku. Jak sam podkreśla, nie jest to tylko „gwara”, a pełnoprawny język – żywy, bogaty, melodyjny i nierozerwalnie związany z tożsamością mieszkańców regionu.
— To jest język ze wszystkimi cechami języka. Dla mnie to tworzywo artystyczne – unikalne i piękne. – mówił Tomaszuk.
Twórczość poety wzbudziła ogromne zainteresowanie uczestników konferencji, a dyskusja po prezentacji tylko potwierdziła, że język „po swojomu” to nie tylko narzędzie komunikacji, ale nośnik emocji, tradycji i pamięci zbiorowej.
Czy „po swojomu” znaczy „po naszemu”?
Adam Tomaszuk podkreślił, że mowa „po swojomu” funkcjonuje nadal – głównie wśród starszych mieszkańców wsi, choć niestety coraz rzadziej przekazywana jest młodszym pokoleniom.
— Coraz mniej ludzi mówi tym językiem. Brakuje wspólnego zapisu, ustandaryzowanej formy. To utrudnia naukę i przekaz. – wyjaśniał.
Mimo to poeta nie traci nadziei. Wierzy, że literatura, poezja i działania kulturalne – takie jak konferencja w Białowieży – mogą pomóc w zachowaniu i popularyzacji tej wyjątkowej mowy.
Poezja jako narzędzie nauki i tożsamości
Tomik „ònde | tutaj” ma nie tylko wartość artystyczną, ale również edukacyjną. Każdy wiersz został napisany po polsku i „po swojomu”, co – jak zauważył autor – pozwala traktować go jako swoisty podręcznik, ułatwiający naukę lokalnego języka.
— To nie tylko literatura, to narzędzie. Wiem, jak trudno było mi się tego języka nauczyć, dlatego chciałem ułatwić to innym. – mówił Tomaszuk.
Dla autora język ten ma szczególne znaczenie również na poziomie osobistym – wiąże się z dzieciństwem, rodziną, emocjami i wartościami, takimi jak szacunek do starszych i przyrody.
Język jako filar tożsamości
W kontekście tytułu konferencji – „Wokół naszej tożsamości” – wystąpienie Tomaszuka miało szczególny wydźwięk. Pokazało, że język, którym mówimy „po swojomu”, to coś więcej niż sposób porozumiewania się – to fundament naszej lokalnej i kulturowej tożsamości.
Posłuchaj rozmowy Pawła Cybulskiego z Adamem Tomaszukiem:
