Paweł Matulewicz/fot. archiwum prywatne
Projekt dyplomowy inżynierski „Centrum społeczności” powstał pod kierunkiem dr. inż. arch. Michała P. Chodorowskiego adiunkta w Pracowni Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej.
– Studenci Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej jakiś czas temu włączyli się w dyskusję jaka toczy się wśród urbanistów i planistów, architektów dotyczącą wpływu zmian klimatycznych na nasze miejsce zamieszkania – wyjaśnia dr inż. arch. Michał P. Chodorowski. – Na naszym Wydziale zajmujemy się wycinkiem tej problematyki, czyli kwestią przesiedlania osób lub całych społeczności z terenów zagrożonych bądź takich, które będziemy musieli opuścić. Pytaniem, przed którym zostaną postawione przyszłe pokolenia architektów, nie będzie już „kiedy”, ale „gdzie” i „jak” przesiedlać dotknięte tym przymusem grupy. Obecnie myśląc o uchodźcach mamy w głowie obraz osób spoza naszego kraju, kontynentu. Natomiast niedługo problem może dotknąć nas wewnątrz Unii Europejskiej, ale też w Polsce. W większości wypadków ludzie/uchodźcy rozpraszają się, ale przyjmując w Europie z długimi tradycjami, historią, że społeczność jest wartością samą w sobie, trzeba podjąć wyzwanie, jak ją uchronić w trakcie procesu przesiedlania.
Wśród projektów dyplomowych inżynierskich, jakie powstały w 2022 roku na Wydziale Architektury pojawiło się całe osiedle, które mogłoby służyć migrantom w sytuacjach kryzysowych.
– Praca inż. arch. Pawła Matulewicza, absolwenta studiów inżynierskich, obecnie studenta studiów magisterskich na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej ma na celu przybliżenie tematu uchodźctwa klimatycznego oraz podjęcie dyskusji na temat kształtu i lokalizacji nowych centrów migracyjnych i osiedli dla uchodźców – mówi dr inż. arch. Michał P. Chodorowski. – „Centrum społeczności” wykonane przez pana Pawła było częścią projektu całego osiedla, które zostało zaprojektowane wspólnie z Gabrielą Zawadzką. Zaprojektowała ona domy w tym osiedlu.
– Propozycja tematu projektu dyplomowego wyszła od pana dr. inż. arch. Michała P. Chodorowskiego – wspomina inż. arch. Paweł Matulewicz. – Razem z Gabrielą bardzo nam to odpowiadało, bo interesują nas tematy społeczne.
Projekt „Centrum społeczności” jest odpowiedzią projektową na sytuację kryzysową. – Wymagało to stworzenia obiektu stałego o krótkim czasie budowy, który mógłby zmieniać swoje funkcje i dostosowywać się do aktualnych zapotrzebowań społeczności – objaśnia ideę studenckiego projektu promotor pracy. – Zmiany funkcji, możliwe dzięki modułowej konstrukcji drewnianej zezwalają na prostą rearanżację wnętrz, dopasowując się do aktualnych potrzeb. W całym osiedlu zdecydowano się na zaprojektowanie zarówno domów jak i obiektu centralnego z wykorzystaniem technologii prefabrykacji drewnianej. Zaplanowany budynek miałby stanowić obiekt o centrotwórczym charakterze nowopowstającego osiedla. Odpowiednio ukształtowana przestrzeń wspólna może tworzyć dodatkową przestrzeń użyteczną całego założenia. Jest to również przestrzeń ważna z punktu widzenia relacji społecznych, poczucia własności i odpowiedzialności mieszkańców za dany teren. Zaangażowanie osób przesiedlonych w proces planowania i tworzenia przestrzeni wspólnych pod nadzorem architektów, nie tylko pozwoliłoby na stworzenie przestrzeni odpowiadającej zapotrzebowaniom mieszkańców, ale również służyłoby zacieśnianiu więzi społecznych w nowym miejscu.
Kulisy pracy nad projektem zdradza nie tylko przyszłym dyplomantom inż. arch. Paweł Matulewicz.
– Modułowość projektu jest wynikiem analizy tematu – mówi Matulewicz. – Badaliśmy istniejące obozy dla uchodźców, występujące w nich problemy. Często takie osiedla powstają jako tymczasowe, a później są uciążliwe dla użytkowników. Stąd poszukiwanie konstrukcji, która umożliwiałaby zmianę w czasie – to był motyw przewodni naszego projektu. Proponujemy szybką reakcję na jakieś zdarzenie, ale nie blokujemy naszą architekturą rozwoju całego osiedla.
Studenci celowo posłużyli się modułową konstrukcją drewnianą.
– Dzięki prefabrykacji drewnianych modułów już przed faktem kryzysu można gotowe elementy przechowywać w kontenerach i w odpowiednim momencie przewozić na teren projektowanego osiedla i w krótkim czasie zmontować w całość – tłumaczy inż. arch. Paweł Matulewicz. – To propozycja dla ofiar powodzi, pożarów. Kiedy zaczynaliśmy projektowanie, nikt nie przypuszczał, że wybuchnie wojna w Ukrainie i do Polski trafią tysiące uchodźców. Projektowaliśmy osiedle pod kątem planowanego przesiedlenia – na przykład z powodów katastrofy klimatycznej. Do pracy dołączyliśmy stworzony wspólnie cały schemat planowanego przesiedlenia, dzieląc je na poszczególne etapy uwzględniające aspekty prawne, logistyczne i technologiczne.
Często prezentowanie projektów powoduje u studentów stres, jednak Gabriela Zawadzka przekonała Pawła Matulewicza, że warto spróbować. I tak “Centrum społeczności” trafiło do konkursu ogłoszonego przez Stowarzyszenie Architektów Polskich we Francji
– Zdobycie głównej nagrody we Francji jest bardzo nieoczekiwane – przyznaje inż. arch. Paweł Matulewicz. – Chciałem po prostu, by ktoś spoza Wydziału Architektury zobaczył w ogóle i ocenił tę pracę. Wygrana to miłe zaskoczenie.
Inż. arch. Paweł Matulewicz i inż. arch. Gabriela Zawadzka kontynuują studia II stopnia na kierunku architektura na Wydziale Architektury Politechniki Białostockiej.
– Współpraca z panem Pawłem i jego narzeczoną – panią Gabrielą była niezwykle interesująca – wspomina dr inż. arch. Michał P. Chodorowski. – Mówię o autorach jako o dwójce, bo tworzą zgrany zespół projektowy i zapowiadają się jako kolejne twórcze małżeństwo architektów. Pan Paweł niezwykle syntetycznie potrafił ująć skomplikowany, złożony proces, zamknąć go w budynku, który cały czas może podlegać zmianom. Pokazał to na planszach, które same w sobie stanowiły interesujące dzieło plastyczne, zwracające uwagę. Jak widać po opinii jury konkursowego – skutecznie!
W tegorocznym konkursie Stowarzyszenia Architektów Polskich we Francji brało udział 17 projektów dyplomowych z Wydziałów Architektury Politechniki Krakowskiej, Warszawskiej, Łódzkiej, Lubelskiej, Białostockiej oraz z Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania z Warszawy.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się w Strasburgu 12 maja o godzinie 17.30 w Wyższej Szkole Architektury w Strasburgu, w ramach Architektonicznych Spotkań Europejskich, w których Polska jest krajem zaproszonym. (jd)
