dr Tomasz Madras, politolog, fot. A. Jakuć
„Świadomość narodowa Polaków to zjawisko, które zawsze ulegało zmianom i wciąż się rozwija” – mówi dr Tomasz Madras, politolog z Politechniki Białostockiej. W rozmowie przeprowadzonej przez Adama Jakucia na antenie Radia AKADERA z okazji 106. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości dr Madras omówił kluczowe momenty w historii naszej ojczyzny, które wpłynęły na kształtowanie narodowej tożsamości, oraz znaczenie tej tożsamości w dzisiejszym, zglobalizowanym świecie.
Posłuchaj rozmowy Adama Jakucia z dr. Tomaszem Madrasem o tożsamości narodowej Polaków.
Dr Madras zaznaczył, że świadomość narodowa Polaków nie zawsze była jednoznaczna i ulegała ewolucji. „Świadomość narodowa, to, czy czujemy się Polakami, zawsze ulegało zmianom i będzie ulegać zmianom” – stwierdził, podkreślając, że to, co oznaczało być Polakiem, zmieniało się w różnych epokach. „Mamy prawo być dumni z naszej niepodległości, naszej historii, naszego kraju” – dodał, przypominając o wyjątkowości dzisiejszego święta.
Dr Madras wskazał na kluczowy moment w drugiej połowie XIX wieku, kiedy rozwój nowoczesnych społeczeństw wpłynął na formowanie się tożsamości narodowych, w tym polskiej. Chociaż Polska była podzielona między trzech zaborców, Polacy odczuwali wspólnotę kulturową i językową. „Miliony ludzi na przełomie XIX i XX wieku poczuły się Polakami, mimo że byliśmy pod zaborami i było to bardzo, bardzo utrudnione” – wyjaśnił, zaznaczając kluczową rolę edukacji i piśmiennictwa.
W rozmowie padło także pytanie o wpływ wojen i powstań narodowych na kształtowanie polskiej tożsamości. Dr Madras zauważył, że wojny i powstania były wydarzeniami dwojakiego wpływu – z jednej strony wzmacniały patriotyzm, z drugiej prowadziły do cierpienia, represji i prób wynaradawiania Polaków przez zaborców. „Pamięć o wojnach i powstaniach w olbrzymim stopniu przyczyniła się do ukształtowania patriotyzmu i świadomości narodowej, ale jednocześnie przegrane powstania sprawiły, że Polacy podlegali rusyfikacji czy germanizacji” – dodał, podkreślając, że utrata ziem i majątku w wyniku represji również miała swoje negatywne konsekwencje.
W kontekście tożsamości narodowej dr Madras odniósł się również do pytania, kto może czuć się Polakiem oraz czy religijność ma na to wpływ. „Polskość od zawsze była inkluzywna – bycie Polakiem nie wymaga przynależności do jednej, konkretnej grupy wyznaniowej” – zaznaczył Madras, wyjaśniając, że polskość łączy ludzi niezależnie od przynależności religijnej. „Polakami czuli się i Żydzi, i wyznawcy prawosławia, a także protestanci – to jest bardzo ważne” – dodał, podkreślając, że tożsamość narodowa Polaków obejmuje tych, którzy czują więź z językiem, kulturą i polskim społeczeństwem. Polskość, jak mówił dr Madras, daje przestrzeń także osobom niereligijnym, jeśli odczuwają wspólnotę kulturową i społeczną.
Dr Madras odniósł się także do współczesnego kontekstu, zastanawiając się nad miejscem narodowej tożsamości w ramach Unii Europejskiej i zglobalizowanego świata. Jego zdaniem pielęgnowanie tożsamości narodowej jest wręcz kluczowe, aby Polska mogła efektywnie współpracować z innymi krajami. „Unia Europejska to związek państw, które są związane z pewnymi narodami,” zauważył. „Jeśli chcemy być równoprawnym partnerem w tej wspólnocie, to musimy mieć poczucie wspólnoty interesów i odpowiedzialności za rozwój naszego kraju.”
Wywiad zakończył się refleksją nad rolą „bastionów” polskości we współczesnym społeczeństwie. Dr Madras podkreślił, że tożsamość narodowa powinna być kształtowana nie tylko w rodzinach i szkołach, ale również w instytucjach publicznych, takich jak urzędy i uczelnie. „Bądźmy dumni z naszego kraju, miejmy świadomość wartości naszego państwa, a dzięki temu będziemy bardziej pewni siebie na arenie międzynarodowej” – zachęcał dr Madras. (AJ)
