Wiadomości

źródło: Książnica Podlaska

Książnica Podlaska chwali się nowymi nabytkami. Podczas aukcji antykwarycznych placówka zakupiła dokumenty z XVIII-, XIX i XX wieku, związane z obszarem obecnego woj. podlaskiego. Wśród zakupionych perełek znalazło się także pierwsze wydanie powieści „Bene nati” Elizy Orzeszkowej z 1891 roku.

Jednym z zakupionych dokumentów jest kwit na podymne i półpodymne z dóbr wieyskich królewskich … dobra Rybniki, datowany w Bielsku 22 IX 1791 roku. To dokument, stanowiący rodzaj deklaracji, że z dóbr Rybniki – królewszczyzny (od XVI w. dobra państwowe Rzeczypospolitej) znajdującej się w starostwie knyszyńskim ziemi bielskiej województwa podlaskiego, w roku 1791 pobrany zostanie podatek (tzw. podymne – podatek pobierany od każdego domu, tj. gospodarstwa) w wysokości 42,10 zł. W dokumencie znajdziemy też wyliczenie poszczególnych rat.

Kolejnym zakupionym dokumentem jest wypis z herbarza „Korona Polska” Kaspra Niesieckiego, dotyczący herbu Pomian, wystawiony dla Bartłomieja Sakowskiego, syna Jakuba, około 1800-1802 roku. Wypis z herbarza Kaspra Niesieckiego 'Korona Polska’ (1728-1743) miał być potwierdzeniem szlachectwa niejakiego Bartłomieja Sakowskiego, syna Jakuba, potomka dawnych bojarów z miejscowości Saki koło Kleszczel. W źródłach przedrozbiorowych Bartłomiej Sakowski został odnotowany jako szlachcic ziemi mielnickiej, posesjonat (właściciel posiadłości ziemskiej) na Rozwadowie w parafii Sarnaki. Po wcieleniu do Austrii części ziemi mielnickiej, która weszła w skład tzw. Nowej Galicji, szlachta miejscowa starała się o potwierdzenie swego szlachectwa.

Kuriozum tego dokumentu polega na tym, że nigdy nie istniał ród Sakowskich herbu Pomian. Herbarz Niesieckiego nie obejmował wielu rodzin szlacheckich i ich herbów, nie było tam także rodziny Sakowskich, dlatego herb Pomian został „wypożyczony” przez Bartłomieja Sakowskiego od rodziny Sakowiczów, która w tymże herbarzu figurowała.

Książnica Podlaska nabyła także dokument z 1892 roku, zawierający dane statystyczne guberni łomżyńskiej („Statistika naczelnnich mjest. Lomżinskaja Gubernia”) opracowane przez Warszawski Komitet Statystyczny. Oferowany zeszyt zawiera statystykę gminną. Część pierwszą stanowi tekst, w drugiej zamieszczono tabele statystyczne.

Podział administracyjny Królestwa Polskiego w Cesarstwie Rosyjskim zmieniał się kilkakrotnie. Na podstawie ustawy cara Aleksandra II z 1866 r. z guberni augustowskiej wydzielono gubernię łomżyńską, a pozostałą część przemianowano na gubernię suwalską.

Najmłodszy spośród nowych nabytków jest zestaw jednodniówek z okresu stalinizmu – 16 sztuk z 1954 roku, a wśród nich m. in. Gazeta gminy Krynki, pow. Sokółka (12.06.1954), Gazeta gminy Janów, pow. Sokółka (9.06.1954), Gazeta gminy Zabłudów, pow. Białystok (2.06.). Jednodniówki zawierają anonimowe teksty propagandowe piętnujące kułaków, pijaków i bumelantów (wymieniając ich z imienia i nazwiska) i wychwalające gospodarzy nowej epoki („Franciszek Włodarczyk – wzorowy gospodarz ukończył siewy”).

Zbiory Książnicy Podlaskiej powiększyły się także o pierwsze wydanie powieści Elizy Orzeszkowej „Bene nati. Powieść wiejska” z 1891 roku z przedmową doktora Piotra Chmielowskiego, rysunkami Piotra Stachiewicza i portretem Autorki.

Nowe nabytki trafiły do Działu Zbiorów Specjalnych. (mt/mc)