Zbigniew Cybulski w filmie „Popiół i diament”, źródło: mat. org.
Maciek Chełmicki, młody akowiec otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR w przededniu zakończenia drugiej wojny światowej. W tym samym czasie poznaje Krystynę, barmankę w hotelu. Rozdarty między poczuciem obowiązku a rodzącym się uczuciem będzie musiał dokonać wyboru. Tej nocy trwa bankiet z okazji zwycięstwa. Poranek okaże się dla bohatera tragiczny w skutkach.
Film Andrzeja Wajdy zapisał się w historii polskiej kultury i światowego kina jako film ikoniczny dla Szkoły Polskiej oraz symbol narodowej kinematografii. Mimo że był adaptacją popieranej przez władze Polski Ludowej powieści Jerzego Andrzejewskiego „Zaraz po wojnie” (1947), nie realizował zamówienia władzy, gdyż przeniósł uwagę i sympatię widzów ze starego komunistycznego działacza na młodego akowca, podkreślając tragizm jego losu. Co więcej, zupełnie porzucił estetykę socrealizmu na rzecz nowej estetyki obrazu, gry aktorskiej, niejednoznacznej oceny moralnej.
Uznany za najlepszy film polski 1958 roku przez redakcję czasopisma „Film”, zdobył szereg nagród za granicą: m.in. FIPRESCI w Wenecji (1959), nagrodę Kanadyjskiej Federacji Stowarzyszeń Filmowych w Vancouver, nagrody krytyki filmowej w Niemczech Zachodnich i w Czechosłowacji. Reżyser powrócił do bohaterów filmu po 35 latach w filmie „Pierścionek z orłem w koronie” wg powieści Aleksandra Ścibora-Rylskiego. Zrekonstruował słynną scenę z lampkami spirytusu z udziałem aktorów młodego pokolenia, którym przyglądają się bohaterowie „Pierścionka…”. Film zajął 7 miejsce wśród najciekawszych filmów polskich XX wieku w ankiecie „Polityki” w 1999.
W filmie zagrali: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Jan Ciecierski, Wacław Zastrzeżyński.
W ramach cyklu „Krótka historia polskiego kina” pokazanych ma być 10 filmów ze wstępami w formie wykładu wideo prezentujących sylwetkę twórcy/twórczyni, wprowadzających w tematykę dzieła, przybliżających realia polityczno-społeczne jego powstania.
Lista tytułów:
1. Popiół i diament, Andrzej Wajda, 1958
2. Pociąg, Jerzy Kawalerowicz, 1959
3. Do widzenia, do jutra, Janusz Morgenstern, 1960
4. Nikt nie woła, Kazimierz Kutz, 1960
5. Zezowate szczęście, Andrzej Munk, 1960
6. Sanatorium pod klepsydrą, Wojciech Jerzy Has, 1973
7. Barwy ochronne, Krzysztof Zanussi, 1976
8. Aria dla atlety, Filip Bajon, 1979
9. Gorączka, Agnieszka Holland, 1981
10. Przypadek, Krzysztof Kieślowski, 1981
Przegląd jest współfinansowany ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. (mt)
