Kino Forum w Białymstoku, fot. Patrycja Roman
Lakonicznie, chropowate, o szczątkowej fabule i ascetycznych środkach artystycznych, zanurzone w cierpkim poczuciu humoru – wczesne kino Jima Jarmuscha jest tak odrębne, że mogłoby stanowić osobny gatunek. Czerpiąc inspirację z dzieł takich twórców francuskiej Nowej Fali, jak Jean-Luc Godard i Jean-Pierre Melville, minimalistyczny styl Jarmuscha przedkłada nastrój nad strukturę narracyjną i łączy amerykańską tradycję filmową z wpływami europejskimi oraz japońskimi. Jego długie, leniwe ujęcia tworzą bardziej przestrzeń dla przypadkowych spotkań, małych gestów i ulotnych aktów intymności niż dla sztywnych ograniczeń fabuły.
To, co interesuje Jarmuscha to ludzie żyjący na marginesie Ameryki – pozbawieni korzeni outsiderzy, niezsynchronizowani ze współczesnym światem. Tacy są bohaterowie debiutanckich „Nieustających wakacji” i przełomowego w karierze reżysera „Inaczej niż w raju” – zagubieni, młodzi ludzie wędrujący po ulicach i miejskich zaułkach bez konkretnego celu. Własnymi ścieżkami chadzają trzej pechowi więźniowie z „Poza prawem”, jak i japońscy turyści szukający ducha Elvisa Presleya w filmie „Mystery Train”. Zagubieni w czasie i przestrzeni zdają się także pasażerowie i kierowcy taksówek w „Nocy na Ziemi”, jak i całe pokolenie „Kawy i papierosów”. Wreszcie William Blake, tytułowy „Truposz”, to synonim artysty osobnego. (mt)
Harmonogram przeglądu:
10 grudnia 2021, godz. 17:15
7xJarmusch: Nieustające wakacje
(USA, 1980, 75′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
11 grudnia 2021, godz. 18:00
7xJarmusch: Inaczej niż w raju
(USA, 1984, 89′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
12 grudnia 2021, godz. 18:00
7xJarmusch: Poza prawem
(USA, 1986, 107′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
13 grudnia 2021, godz. 18:00
7xJarmusch: Mystery Train
(USA, 1989, 110′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
14 grudnia 2021, godz. 20:15
7xJarmusch: Noc na Ziemi
(USA, 1991, 129′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
15 grudnia 2021, godz. 20:15
7xJarmusch: Truposz
(USA, 1995, 121′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
16 grudnia 2021, godz. 18:00
7xJarmusch: Kawa i papierosy
(USA, 2003, 95′, bilet: 13 zł / film, 77 zł / karnet na 7 filmów)
Więcej o filmach:
NIEUSTAJĄCE WAKACJE / PERMANENT VACATION
USA 1980, 80′
obsada: Chris Parker, Leila Gastil, John Lurie, Richard Boes, Sara Driver, Charlie Spademan, Jane Fire, Ruth Bolton, Lisa Rosen, Frankie Faison, Maria Duval, Suzanne Fletcher, Felice Posser, Eric Mitchell, Chris Hameon, Evelyn Smith
Nowy Jork. Allie, turysta na nieustających wakacjach, spotyka szaleńców, maniaków i outsiderów, z którymi prowadzi krótkie rozmowy i załatwia interesy. Przyczynami jego miejskich podróży są bezsenność i pragnienie ucieczki od samotności.
„Nieustające wakacje”, portret pokolenia postpunka, to pierwszy pełnometrażowy i zarazem w pełni autorski film Jima Jarmuscha. Jego budżet zamknął się w kwocie zaledwie 12 tysięcy dolarów.
INACZEJ NIŻ W RAJU / STRANGER THAN PARADISE
USA/RFN 1984, 89′
obsada: John Lurie, Eszter Balint, Richard Edson
Skromna fabuła przedstawia w sposób linearny kilka epizodów z życia dwojga węgierskich imigrantów w USA. Młodego człowieka Willie, osiadłego już od pewnego czasu w Nowym Jorku i jego kuzynki Evy, która właśnie przybyła z Budapesztu, zatrzymując się u Williego w drodze do ciotki zamieszkałej w Clevland. Jest jeszcze przyjaciel Williego – Eddie (tutejszy), jakby jego sobowtór, taki sam obibok i włóczęga. Przygody tej trójki opowiedziane są niespiesznie i beznamiętnie, z powtarzającym się motywem spotkań i rozstań.
POZA PRAWEM / DOWN BY LAW
USA 1986, 106′
obsada: Tom Waits, John Lurie, Roberto Benigni, Nicoletta Braschi, Ellen Barkin, Billie Neal, Rockets Redglare, Vernel Bagneris, Thimothea, L. C. Drane, Carrie Lindsoe, Ralph Joseph, Richard Boes, Joy Houck jr., Dave Petitjean, Adam Cohem, Archie Sampier, David Dahlgren, Alex Miller, Elliot Keener, Jay Hilliard
Kultowa czarna komedia Jarmuscha, której akcja rozgrywa się na amerykańskim Południu. Więzienną celę gdzieś w Nowym Orleanie dzielą trzej pechowcy: bezrobotny DJ Zack (Tom Waits), stręczyciel Jack (John Lurie) i pokerzysta Roberto (Roberto Benigni). W przeciwieństwie do ponurych towarzyszy, ten ostatni, z trudem dukający po angielsku dziarski Włoch pełen jest optymizmu i nadziei, choć po prawdzie nie ma ku temu żadnych przesłanek. I to właśnie on obmyśli plan ucieczki, która powiedzie bohaterów przez zdradliwe bagna Luizjany do zagubionej pośród nich gospody…
MYSTERY TRAIN
USA 1989, 112′
obsada: Masatoshi Nagase, Youki Kudoh, Screamin Jay Hawkins, Cinque Lee, Rufus Thomas, Jodie Markell, William Hoch, Joshua Elvis Hoch, Pat Hoch, Reginald Freeman, Beverly Prye, Nicoletta Braschi, Elizabeth Bracco, Sy Richardson, Tom Noonan, Stephen Jones, Lowell Robert, Sara Driver, Richard Boes, Darryll Daniel, Calvin Brown, Jim Stark, Elan Yaari, Joe Strummer, Rick Aviles, Steve Buscemi, Vondie Curtis-Hall, Royale Johnson, Winston Hoffman, Rockets Redglare, Marvell Thomas, Charles Ponder, D’Army Bailey, Tom Waits
W hotelu Arkada w Memphis, rodzinnym mieście Elvisa Presleya, zatrzymują się bohaterowie opowieści „Mystery Train” – dwójka japońskich turystów, podróżująca śladami swoich muzycznych idoli; Włoszka, która w Stanach straciła męża, a także Amerykanka, która rozstała się właśnie ze swoim angielskim chłopakiem. Ich ścieżki przetną się na chwilę, a w tle rozlegnie się dźwięk wystrzału.
NOC NA ZIEMI / NIGHT ON EARTH
USA 1991, 129′
obsada: Gena Rowlands,Winona Ryder, Lisanne Falk, Alan Randolph Scott, Anthony Portillo, Armin Mueller-Stahl, Giancarlo Esposito, Rosie Perez, Richard Boes, Isaach De Bankolé, Béatrice Dalle, Pascal N’Zonzi, Emile Abossolo M’bo, Stéphane Boucher, Noel Kaufmann, Roberto Benigni, Paolo Bonacelli, Gianni Schettino, Antonio Ragusa, Nicola Facondo, Camilla Begnoni, Romolo Di Biasi, Donatella Servadio, Matti Pellonpää, Kari Väänänen, Sakari Kuosmanen, Tomi Salmela, Eija Vilpas, Jaakko Talaskivi, Klaus Heydemann
5 taksówek. 5 miast. Jedna noc. Podróż z bohaterami podszytego czarnym humorem, zanurzonego w świetle miejskich latarni i neonów filmu, rozpoczynamy wieczorem w Los Angeles, by podążać przez nocny Nowy Jork, Paryż, Rzym i przywitać blady, zimowy świt w Helsinkach. Kierowców i pasażerów łączy na chwilę szczególna więź – taksówki to konfesjonały, miejsca, w których nieoczekiwanie przecinają się ścieżki ludzi pochodzących z różnych światów, mających inny status i inne marzenia. Ktoś na chwilę zyskuje wgląd w cudze życie i może je naznaczy, może sam spojrzy na rzeczywistość w nowy sposób. Noc rozmyje kontury rzeczywistości i zmieni perspektywę. Na paryskiej ulicy zdarzy się chwila jasnowidzenia, Rzym w komiczny sposób połączy sacrum i profanum, w Helsinkach przyjdzie otrzeźwienie.
TRUPOSZ / DEAD MAN
USA 1995, 121′
obsada: Johnny Depp, Gary Farmer, Crispin Glover, Lance Henriksen, Michael Wincott, Eugene Byrd, John Hurt, Robert Mitchum, Iggy Pop, Gabriel Byrne, Jared Harris, Mili Avital, Jimmie Ray Weeks, Mark Bringelson, John North, Peter Schrum, Mike Dawson, Billy Bob Thornton, Michelle Thrush, Gibby Haynes, Richard Boes, George Duckworth, Thomas Bettles, Alfred Molina , Daniel Chas Stacy, Todd Pfeiffer, Leonard Bowechop, Cecil Cheeka, Michael McCarty
„Psychodeliczny western”, jak nazwał „Truposza” sam Jim Jarmusch, to zaskakująca w dorobku amerykańskiego reżysera podróż w czasie. Ta opowieść, przenosi nas na mityczny Dziki Zachód, gdzie młody księgowy (Johnny Depp) dokonuje przypadkowego zabójstwa, stając się tym samym człowiekiem wyjętym spod prawa. W ucieczce pomaga mu tajemniczy Indianin Nikt (Gary Farmer), przekonany, że księgowy William Blake to wielki poeta we własnej osobie. Ich wspólna podróż przeistacza się w oniryczną, egzystencjalną wędrówkę, której celem jest duchowe przebudzenie. Po drodze reżyser rozlicza filmowy western, a przede wszystkim obnaża skierowaną przeciw ludziom i naturze przemoc, na jakiej ufundowany został założycielski amerykański mit.
KAWA I PAPIEROSY / COFFEE AND CIGARETTES
USA 2003, 95′
reż. Jim Jarmusch
obsada: Roberto Benigni, Steven Wright, Joie Lee, Cinqué Lee, Steve Buscemi, Iggy Pop, Tom Waits, Joseph Rigano, Vinny Vella, Vinny Vella Jr., Renee French, E.J. Rodriguez, Alex Descas, Isaach De Bankolé, Cate Blanchett, Michael Hogan, Jack White, Meg White, Alfred Molina, Steve Coogan, Katy Hansz, The GZA, RZA, Bill Murray, William Rice, Taylor Mead
11 etiud przy stolikach z kawą i papierosami. W swoich – często improwizowanych – nowelkach, Jarmusch pozwala spotkać się na chwilę bohaterom, ale i aktorom. Przy kawiarnianych stolikach zatrzymują się na chwilę m.in. Tom Waits i Iggy Pop, Steve Coogan i Alfred Molina, Bill Murray z raperami RZA i GZA, Cate Blanchett z… Cate Blanchett, by pogadać o medycynie alternatywnej, wspólnych przodkach, Elvisie Presley’u, czy latach XX w Paryżu.
Jim Jarmusch
Urodzony w 1953 roku w Akron w stanie Ohio. Jedna z najważniejszych postaci niezależnego kina w historii. Studiował w szkole filmowej New York Univeristy i w Cinématheque Française. Jego mentorem był Nicholas Ray (reżyser Buntownika bez powodu), u którego także asystował na planie. Dzięki sukcesom swoich pierwszych filmów, zwłaszcza nagrodzonego Złotą Kamerą w Cannes Inaczej niż w raju (1984), stał się symbolem nowego pokolenia niezależnego kina amerykańskiego i ulubieńcem krytyki. Często wykorzystywane przez niego połączenie specyficznego, „suchego” poczucia humoru i statycznych scen stało się na tyle charakterystyczne, że określenie „jarmuschowski” jest dziś zrozumiałe na całym świecie. Laureat m.in. Złotej Palmy na festiwalu filmowym w Cannes za krótki metraż (Kawa i papierosy III, 1994) i zdobywca mnóstwa innych nagród.
Filmografia:
1980 Nieustające wakacje / Permanent Vacation
1984 Inaczej niż w raju / Stranger Than Paradise
1986 Poza prawem / Down By Law
1991 Noc na Ziemi / Night On Earth
1995 Truposz / Dead Man
1999 Ghost Dog: Droga Samuraja / Ghost Dog: The Way of the Samurai
2003 Kawa i papierosy / Coffe and Cigarettes
2005 Broken Flowers
2009 The Limits of Control
2013 Tylko kochankowie przeżyją / Only Lovers Left Alive
2016 Paterson
2016 Gimme Danger
2019 Truposze nie umierają / The Dead Don’t Die
