prof. Zenon Mariak, neurochirurg z Kliniki Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku, fot. UMB
Czy naprawdę wykorzystujemy tylko 10% naszego mózgu? Czy większy mózg oznacza wyższą inteligencję? Jakie są najczęstsze mity na temat funkcjonowania tego narządu? Z okazji Europejskiego Dnia Mózgu na te i inne pytania odpowiada prof. Zenon Mariak, neurochirurg z Kliniki Neurochirurgii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.
Wielu z nas uważa, że mózg jest czymś wyjątkowym, niemal mistycznym. Profesor Mariak jednak podkreśla, że pod względem biologicznym nie różni się on tak bardzo od innych narządów. – Mózgu nie można nie doceniać, ale też nie można go mitologizować. To jeden z wielu narządów naszego ciała, który ma za zadanie jak najlepiej dostosować organizm do otoczenia – wyjaśnia neurochirurg.
Mózg – podobnie jak mięśnie czy kości – wymaga regularnej aktywności, aby utrzymać sprawność. Jeśli nie jest używany, jego funkcje mogą osłabnąć, co porównuje się do osteoporozy osłabiającej układ kostny. Codzienne wyzwania intelektualne i ruchowe pomagają w utrzymaniu jego zdrowia.
Paliwo dla mózgu – glukoza, ale w odpowiedniej dawce
Jednym z najczęściej powtarzanych mitów jest przekonanie, że mózg działa lepiej, gdy dostarczymy mu więcej cukru. – Mózg jest jak silnik – potrzebuje odpowiedniej ilości paliwa. Jeśli dostarczymy go za dużo, system się przeciąży. Jeśli za mało – świadomość zaczyna gasnąć – wyjaśnia profesor.
Nadmiar glukozy może prowadzić do uszkodzeń naczyń krwionośnych i pogorszenia funkcji mózgu, dlatego kluczowe jest utrzymanie stabilnego poziomu cukru we krwi.
Używamy 10% mózgu? To mit!
Popularne twierdzenie, że człowiek wykorzystuje tylko 10% swojego mózgu, nie ma naukowego uzasadnienia. – To jedna z największych bzdur funkcjonujących w obiegu publicznym – mówi prof. Mariak. Każdy obszar mózgu ma swoją funkcję – kontroluje podstawowe procesy życiowe, analizuje otoczenie i planuje działania. Nawet podczas snu mózg pozostaje aktywny, przetwarzając doświadczenia i wspomnienia.
Jak dbać o zdrowie mózgu?
Według profesora kluczowe jest zachowanie równowagi – odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i umysłowa oraz unikanie przewlekłego stresu. Długotrwałe napięcie może prowadzić do niedokrwienia i uszkodzenia komórek nerwowych. – Stres to czysta biologia i biochemia. Gdy jest przewlekły, mózg nie jest w stanie prawidłowo przetwarzać informacji i dostosować się do rzeczywistych wymogów otoczenia – podkreśla Mariak.
Najlepszą profilaktyką dla mózgu jest aktywny tryb życia. Nawet proste, codzienne czynności, takie jak gotowanie, mogą być dla niego wartościowym treningiem. – Wydaje nam się, że ugotowanie zupy to nic trudnego. Tymczasem to wymaga przemyślenia kolejnych kroków, zaplanowania zakupów, wyboru odpowiednich składników. To wszystko jest formą treningu mózgu – dodaje profesor.
Mózg a inteligencja
Czy większy mózg oznacza wyższą inteligencję? Profesor Mariak jednoznacznie zaprzecza. – Jeśli chodzi o porównywanie masy mózgu między ludźmi, to kompletna bzdura. Przykładem może być mózg Einsteina, który był mniejszy niż przeciętna. Inteligencja nie zależy od wielkości, ale od złożoności połączeń nerwowych.
Jak działa przeciążony mózg?
Kolokwialnie często mówimy, że nasz mózg jest „przeładowany” nadmiarem obowiązków. Zdaniem profesora to realne zjawisko – gdy stawiamy przed sobą zbyt wiele skomplikowanych zadań, mózg może wpadać w tzw. eksplozję kombinatoryczną, pracując na pełnych obrotach i zapętlając się w błędnych rozwiązaniach. W efekcie dochodzi do zmęczenia, frustracji i wyczerpania. (AJ, na podst. umb.edu.pl)
